De opera De Toverfluit lijkt in eerste instantie vooral een eenvoudig sprookje: prins Tamino arriveert in een fantasiewereld, ontmoet de Koningin van de Nacht die hem smeekt haar dochter te redden van een booswicht en belooft hem haar hand. De prins gaat op weg met een komisch hulpje in zijn kielzog om de prinses te redden en uiteindelijk leeft iedereen nog natuurlijk lang en gelukkig.
Toch graaft de opera dieper dan op het eerste gezicht het geval lijkt. Niet Sarastro blijkt de boosdoener, maar de Koningin van de Nacht zelf, die in haar waanzin en wraakzucht verslagen moet worden, wil haar dochter een gelukkige toekomst tegemoetgaan. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de figuren Isis en Osiris, de alom aanwezige Zon-en-Maan-symboliek en de nadruk op de verheven staat van het huwelijk.
Isis en Osiris
In de mythe van Osiris wordt Osiris gedood door zijn broer Set, die zijn zinnen heeft gezet op Osiris’ troon. Hij hakt Osiris’ lichaam in stukken en verspreid die over de uithoeken van Egypte. Osiris’ vrouw, Isis, zoekt de stukken terug, copuleert met het lichaam van haar man zodat ze in verwachting raakt van hun zoon Horus, en wekt haar man weer tot leven. Hij wordt daarmee de God van de Onderwereld. Horus bindt de strijd aan met Set. In sommige variaties op de mythe wint hij de troon van Egypte terug van Set, in sommige gevallen verdelen ze het land op in Opper- en Neder-Egypte, soms krijgt Horus het vruchtbare gebied rond de Nijl en Set het droge woestijnland. Aangezien Isis en Osiris een goede drieduizend jaar aanbeden werden, bestaan er veel variaties.
Isis en Osiris zijn de Egyptische Goden van leven, dood en wedergeboorte, moederschap en vruchtbaarheid. Ze zijn tevens universele tegenpolen: man en vrouw, zon en maan, licht en duisternis. Net zoals Sarastro en de Koningin van de Nacht dat zijn.
Het huwelijk
Door het hele libretto heen wordt er diverse malen gerefereerd aan hoe de vereniging van man en vrouw iets goddelijks tot gevolg heeft, zoals in het lied dat op de deur van de Wijsheidstempel geschreven staat:
Ter wereld is niets edel’r dan
het hoogste doel van vrouw en man.
Man en vrouw en vrouw en man
raken het goddelijke ‘an.
Met dat goddelijke wordt bedoeld: de geboorte van nieuw leven, het voortbestaan van twee mensen in een nieuw, uniek, levend wezen dat eigenschappen van beide ouders heeft maar altijd meer is dan de som van twee delen.
Huwelijk van Zon en Maan
Dat idee is allesbehalve nieuw in de filosofie van Europa: ook in de wereld van de alchemie wordt veel gesproken over het huwelijk van het mannelijke en het vrouwelijke. In dat geval wordt er vaak gesproken in symbolische taal van een samensmelting van Zon en Maan om tot een levenselixer te komen. Ook dat levenselixer – soms de Steen der Wijzen genoemd – staat symbool voor niets anders dan het voortleven van de menselijke genen in een volgende generatie.
Een schrijfbedrijf. 