De term ‘plot’ betekent in feite niet veel meer dan ‘verhaalstructuur’. Het is dé manier om te ontdekken of een verhaal een kop en een staart heeft, of er balans in zit en waar de knelpunten zitten. In de Westerse literatuur voldoet de plot meestal aan ofwel een drie-aktenstructuur of een vijf-aktenstructuur.
In de Poetica (ca. 335 v.Chr.) schreef de Griekse filosoof Aristoteles dat een klassieke tragedie kan worden opgedeeld in een drie delen of ‘akten’: het begin, midden en einde. In het begin van het stuk wordt een dramatische opmaat neergezet: Frodo neemt de taak op zich om de Ring naar Rivendel te brengen; Luke Skywalker ontdekt de boodschap van Prinses Leia en besluit met Obi-Wan Kenobi naar Alderaan te gaan; Katniss biedt zich aan om in plaats van haar zusje deel te nemen aan de Hongerspelen.
Tijdens het middenstuk vindt de confrontatie plaats: de Ring blijkt in Rivendel niet veilig te zijn en moet in het vuur van de Doemberg geworpen worden; Alderaan is vernietigd en de gevangen prinses blijkt zich toevallig op hetzelfde ‘maanstation’ te bevinden als waar Luke en Obi-Wan verzeild zijn geraakt; Katniss betreedt de arena.
De ontknoping vindt plaats aan het einde van het verhaal of toneelstuk: Frodo gaat alleen verder, zonder de hulp van zijn genootschap; het superwapen van het Galactische Keizerrijk wordt vernietigd door de kleine Rebellie; Katniss wint de Hongerspelen.
De toneelschrijver Horatius (geboren in 65 v.C.): was van mening dat een opdeling in drie bedrijven niet genoeg was: ‘Een toneelstuk zal niet korter of langer zijn dan vijf akten’, schreef hij. Tijdens de Renaissance kreeg de vijf-aktenstructuur een opleving en werd het de norm: de stukken van Shakespeare, Vondel en Moliere – om er maar een paar te noemen – zijn allemaal opgedeeld in vijf akten of bedrijven.
De romanschrijver Gustav Freytag schreef er in Die Technik des Dramas (1863) uitgebreid over, waardoor de vijf-aktenstructuur nu ook bekendstaat als de Piramide van Freytag.
Tijdens de introductie worden de situatie, de personages en het dilemma neergezet. In De Reisgenoten maken we eerst kennis met de Hobbits en de Ring via de verjaardag van Bilbo, waarbij ook Frodo’s belangrijkste bondgenoot, de tovenaar Gandalf, wordt geïntroduceerd.
Vervolgens blijkt Bilbo’s Ring de Ene Ring te zijn, waarnaar de kwade tovenaar Sauron op zoek is. De Ring moet naar Rivendel gebracht worden en Frodo gaat op reis.
De dramatische climax van De Reisgenoten vindt plaats in Rivendel. De missie zou volbracht moeten zijn, maar in plaats daarvan blijkt de reis nog veel verder te gaan. Het reisgenootschap van de vier Hobbits wordt uitgebreid met twee mensen, een elf, een dwerg en Gandalf zelf.
De term ‘dalende actie’ betekent niet dat de actie minder spannend wordt of dat er minder actie in het verhaal zit. Eerder gaat het hier om het dieptepunt voor de uiteindelijke ontknoping. In het geval van De Reisgenoten is dit het moment dat Galadriel aan Frodo voorspelt dat het reisgenootschap uiteen zal vallen. Dit zorgt voor de ontknoping: Frodo besluit zonder de anderen verder te gaan naar Mordor, en alleen dankzij Sams koppigheid staat hij er niet alleen voor.
In het toneel is er ook sprake van zogenaamde eenakters. Dit zijn over het algemeen korte stukken die niet langer dan een uur duren. Vaak zijn dit monologen of kluchten, waarin er geen sprake is van een dramatische plot maar eerder van een persoonsverwisseling of ander komisch misverstand dat snel weer opgelost wordt.
Korte verhalen of novelles worden wel als literair equivalent van de eenakter genoemd, maar de lengte van het verhaal is eigenlijk geen goede reden om een verhaal als eenakter te kwalificeren. Bij literaire eenakters is er geen sprake van een introductie of een ontknoping: de lezer valt middenin de actie en het verhaal eindigt voordat de situatie is opgelost, met meestal een open einde.
Welke verhaalvorm schrijf jij het meest of welke heeft jouw voorkeur?
Een schrijfbedrijf. 
Leave a Reply